Afghanistan debat Tweede Kamer
Vergaderjaar 2001-2002
24ste vergadering
donderdag 15 november 2001
ONGECORRIGEERD STENOGRAM 
(aan dit verslag kunnen geen rechten worden ontleend)

Bijdrage van de heer Van Bommel (Kamerlid SP), plus interrupties

De heer Van Bommel (SP): voorzitter. De SP-fractie is opgelucht dat de massieve bombardementen op Afghanistan lijken te stoppen. Er kan nu aandacht komen voor de Afghaanse bevolking. Zij waren eerder het slachtoffer van een burgeroorlog, droogte en onderdrukking. Er is nu vijf weken bombarderen bij gekomen. Als het bombarderen voor de winter stopt, voor de vastenmaand, dan kan dat de redding betekenen van veel Afghanen. Overigens geldt hier de kanttekening dat wij niet precies weten wat de situatie in Afghanistan op dit moment is. Hoe staat het precies met de luchtaanvallen? Is Kandahar nu wel of niet gevallen? Zijn Afghaanse commando's in het zuiden wel of niet in een strijd verwikkeld? Vertrekken -- dat wordt gesignaleerd in een brief aan de Kamer -- eenheden van de Taliban en Al-Qaeda naar Pakistan? Veel informatie moet nog worden geverifieerd. Wat is de laatste stand van zaken? Na de eerdere escalatie van het geweld kan er nu mogelijk worden gewerkt aan deëscalatie. De VN moeten daarbij het voortouw nemen. Van belang is wat de speciale vertegenwoordiger voor Afghanistan, de heer Brahimi, heeft gezegd. De oplossing voor Afghanistan moet van binnenuit komen en breed worden gedragen door de Afghaanse bevolking.

Een oplossing die van buitenaf wordt opgelegd, zal niet werken. Dit wordt bevestigd in resolutie 1378 door de nadruk die erin wordt gelegd op de soevereiniteit en de territoriale integriteit van Afghanistan. Tevens wordt benadrukt dat een interimbestuur een brede basis moet kennen en dat alle Afghaanse bevolkingsgroepen daar deel aan moeten kunnen nemen. Ook de centrale rol voor de VN en de steun op lange termijn voor sociale en economische wederopbouw worden erin genoemd. Die resolutie kan een goede basis vormen voor de toekomst van Afghanistan. Ook de VN zijn er nu gelukkig volop bij betrokken. Dit leidt automatisch tot de vraag wat dit betekent voor de rol van de NAVO. Artikel 5 is van toepassing verklaard. Informatie en consultatie zijn belangrijke onderdelen van dit artikel, maar de NAVO lijkt echter niet meer in beeld. Kan daar duidelijkheid over komen?

De heer Hoekema (D66): Denkt u dat deze resolutie, waar u zo lovend over spreekt, zonder de militaire campagne tot stand zou zijn gekomen?

De heer Van Bommel (SP): Op zo'n hypothetische vraag kan ik nauwelijks antwoord geven, maar ik zal het proberen. Ik denk dat die kans heel klein is. In de brief van 9 november jongstleden kondigt de Nederlandse regering een mogelijke Nederlandse bijdrage aan. Betekent dit dat de Nederlandse regering aan tafel zit bij gesprekken die ertoe doen? Vorig weekeind in Londen moest de premier zichzelf uitnodigen. Dergelijke situaties kunnen dan niet meer aan de orde zijn. Het gaat niet alleen om informatie maar ook om consultatie. Verbreding van de coalitie door actieve deelname van Nederland moet niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief zijn. De notitie van de regering geeft meer duidelijkheid over de inzet van de Nederlandse militairen. Deels gaat het dan om humanitaire zaken, zoals het in kaart brengen van vluchtelingstromen om hulpverlening mogelijk te maken. Als het bombarderen is gestopt, kan de hulpverlening ook op gang komen. Dat kan op steun van de SP-fractie rekenen, maar dan wil zij wel eerst de uitwerking van de plannen zien. Om welke taken gaat het precies? In welk gebied moeten de militairen opereren? Het is ook geen besluit tot uitzending, zoals in de brief staat. Deels gaat het ook om militaire zaken. Daarbij worden de Arabische Zee en eventueel de Perzische Golf genoemd. Met name op het laatste punt heb ik een vraag. De uitbreiding naar andere delen van dat gebied was toch niet aan de orde? Waarom dan de Perzische Golf? Wat is het doel van de inzet van militairen in dat gebied? Met betrekking tot het Caribisch gebied zou het gaan om ondersteuning van de Amerikaanse oorlog tegen drugs. Deze steun gaf de Nederlandse regering eerder met het besluit om de forward operating locations op de Nederlandse Antillen en Aruba ter beschikking te stellen. De SP heeft de Amerikaanse oorlog tegen drugs met militaire middelen en geweld nooit gesteund en dat zal zij nu ook niet doen. Vermenging van de burgeroorlog en de drugsoorlog zoals die in Colombia woedt, is reden voor die afwijzing. Die inzet in het Caribisch gebied zullen wij niet steunen. De ontstane situatie kan gemakkelijk tot een te groot optimisme leiden. De strijd tegen het terrorisme zal ook na de val van de Taliban niet gewonnen zijn. Het is volstrekt onduidelijk wat de Taliban en Al-Qaeda op dit moment betekenen. Ik hoor dan ook graag wat er gebeurt op de andere terreinen die steeds genoemd worden; diplomatiek, financieel en politiek. Steeds is er gezegd dat er op al die terreinen acties worden ondernomen, maar de aandacht gaat nu vooral uit naar het militaire deel. De strijd tegen het terrorisme vraagt ook een aanpak van de voedingsbodem. Dit wordt ook steeds genoemd. Ik ben het zeer eens met Kofi Annan die in zijn openingstoespraak tot de VN zei dat de problemen van voor 11 september juist nu meer aandacht vragen dan ooit. Hij doelt daarmee op armoede en achterstelling. Brahimi heeft een plan van aanpak gepresenteerd, waarbij een voorlopige raad met vertegenwoordigers van alle etnische groepen wordt genoemd. Hij heeft in dit verband ook woorden gewijd aan het toekomstig bestuur. Het is zeer de vraag of de Noordelijke Alliantie het plan van aanpak steunt. Zij trok zich weinig aan van de verzoeken om Kaboel niet in te nemen en heeft in het verleden een eigen agenda gevoerd. Zij staat erom bekend, zich op grote schaal bezig te houden met drugshandel en zich schuldig te maken aan schending van de mensenrechten.

De Noordelijke Alliantie zou bovendien ook hebben aangekondigd, Bin Laden zelf te willen berechten. Zijn deze aspecten in New York en Washington aan de orde geweest? Is daar ook gesproken over het Amerikaanse besluit om zelf een militair tribunaal op te richten voor verdachten van terrorisme? Deelt de regering de mening dat een internationaal strafhof veel geschikter zou zijn voor dat doel? Zo ja, is dat ook aan de orde gesteld? De VN zouden dan weer volledig in beeld zijn. De heer Brahimi heeft drie opties voor een vredesmacht geschetst. Zijn laatste optie lijkt de meest wenselijke, namelijk die van een multinationale vredesmacht oftewel een gelegenheidscoalitie. Mag ik uit de notitie opmaken dat dit ook de positie is van de Nederlandse regering? Zo ja, hoe moet zo'n vredesmacht tot stand komen buiten de VN om? Is daar een nieuwe VN-resolutie voor nodig? Waarom gelden de risico's die voor een VN-macht aan de orde zouden zijn, niet voor een multinationale vredesmacht? Er is nog geen staakt het vuren en de mogelijkheid van betrokkenheid bij vijandelijkheden bestaat nog. De notitie geeft geen antwoord op die vragen. Ik rond af. De laatste zin in de notitie van de regering is helder: dit is geen besluit tot uitzending. Zodra de plannen daartoe leiden, wordt de Kamer nader geïnformeerd. Ik reken er dan ook op dat wij over alle aspecten van dat besluit met de regering van gedachten kunnen wisselen. Ik ga er daarbij van uit dat de aandachtspunten van het toetsingskader voor uitzending van Nederlandse militairen daarbij aan de orde zijn.

De voorzitter: Voordat ik de vergadering schors, vraag ik de woordvoerders naar voren te komen voor overleg over de indeling van de avond.

De vergadering wordt enige ogenblikken geschorst.