Afghanistan debat Tweede Kamer
Vergaderjaar 2001-2002
24ste vergadering
donderdag 15 november 2001
ONGECORRIGEERD STENOGRAM 
(aan dit verslag kunnen geen rechten worden ontleend)

Bijdrage van de heer Verhagen (Kamerlid CDA), plus interrupties

De heer Verhagen (CDA): Voorzitter! De militaire ontwikkelingen en de snelle aftocht van de Taliban uit Kaboel noodzaken ons tot een stroomversnelling in de discussies en de besluiten over de toekomst van Afghanistan. Terecht hebben de Veiligheidsraad en de VN zich op basis van de rapportage van Brahimi gebogen over de vraag hoe de VN erbij betrokken kunnen en moeten worden. Wij moeten ons buigen over de vraag hoe de internationale gemeenschap moet bijdragen aan de wederopbouw van Afghanistan, aan het voorkomen van een humanitaire catastrofe, aan het garanderen van een multi-etnische regering, aan het zeker stellen van het respect voor mensenrechten, maar ook aan het zeker stellen dat Afghanistan niet langer uitvalsbasis kan zijn voor terrorisme. Dat laatste betekent dat het bestrijden van het terrorisme, het pakken en bestraffen van Bin Laden en het beëindigen van het Talibanregime in heel Afghanistan nog steeds de hoogste prioriteit moeten hebben. De fractie van het CDA heeft eerder solidariteit uitgesproken met de VS, niet alleen op het papier waarop artikel 5 van het NAVO-verdrag is geschreven, maar vanuit de overtuiging dat de ontsteltenis en de rouw in de Atlantische waardengemeenschap gevolgd moeten worden door vastberadenheid. Ik heb eerder namens de fractie van het CDA gezegd, dat het inroepen van artikel 5 van het NAVO-verdrag geen gratuit gebaar is. Het inroepen van dat artikel betekent dat elke bondgenoot, en dus ook Nederland, moet bekijken op welke manier hij de Verenigde Staten kan bijstaan, niet alleen uit solidariteit, maar ook uit eigenbelang, juist omdat de strijd tegen het terrorisme een gezamenlijk belang is. Aanslagen kunnen ook hier plaatsvinden.

De CDA-fractie steunt dan ook het besluit van de regering om een militaire bijdrage te leveren aan de door de VS geleide coalitie tegen het internationale terrorisme. Het is een strijd op vele fronten: diplomatiek, politiek, humanitair, economisch-financieel, maar ook militair. Als wij steun verlenen aan die internationale coalitie in haar strijd tegen het terrorisme, is het een volstrekt logische stap dat wij die ondersteuning niet beperken tot humanitaire acties, maar als NAVO-bondgenoot ook de bereidheid uitspreken om militair deel te nemen. Dat de militaire ontwikkelingen nu in een stroomversnelling zijn geraakt, laat onzes inziens onverlet dat de militaire ondersteuning van de acties nog steeds noodzakelijk is. De strijd is nog niet gestreden. Terecht stelt de regering in de brief van heden dat het doel van het militaire optreden, het uitschakelen van het Al-Qaeda-netwerk en het oppakken van Bin Laden, nog niet is bereikt. Daarom is de Nederlandse militaire deelname nog steeds relevant, niet alleen ter ondersteuning van de humanitaire hulpverlening, maar ook op het punt van de zogenaamde back filling in bijvoorbeeld het Caribisch Gebied alsook voor de beveiliging van vaarroutes en de verhindering van de eventuele verplaatsing van terroristische groeperingen. Ook verkenningsvluchten, niet alleen voor het monitoren van vluchtelingenstromen, maar ook voor het lokaliseren van militaire doelen, kunnen nog steeds nodig zijn. De CDA-fractie heeft ingestemd met het besluit van de regering, maar gaat er daarbij van uit dat bij de daadwerkelijke inzet van de Nederlandse militairen de Kamer, mede aan de hand van het toetsingskader, wordt geïnformeerd. Dat laat onzes inziens onverlet dat wij de regering op een cruciaal moment in de strijd tegen het terrorisme duidelijkheid moeten verschaffen. De regering moet kunnen rekenen op onze steun, niet alleen moest zij dat gisteren, maar ook vandaag en morgen. Het debat van vandaag is daarom niet gratuit. Wij gaan er ook van uit dat als Nederland een militaire bijdrage aan de actie levert, het betrokken wordt bij het overleg tussen de bondgenoten en dat wij niet weer situaties als die van de zondag in Londen meemaken. Met betrekking tot de militaire actie stelde de minister-president afgelopen vrijdag dat wij meedoen in Afghanistan, in de omringende landen en op zee. Tegelijkertijd stelde hij dat de acties in wezen gericht zijn op Afghanistan en dat een geografische uitbreiding niet aan de orde is. Conform resolutie 1368 dienen niet alleen de daders van de aanslagen, maar ook degenen die verantwoordelijk zijn voor het bieden van hulp, steun of een schuilplaats aan degenen die terroristische aanslagen hebben gepleegd, te worden aangepakt. De CDA-fractie heeft eerder in het debat waarin fractievoorzitter Balkenende als woordvoerder optrad, duidelijk gesteld dat deze stelling niet alleen wordt onderschreven, maar dat zij ook consequenties kan hebben. Onder andere betekent zij dat indien er bewijzen zijn voor de betrokkenheid van andere landen dan Afghanistan, voor die andere landen dezelfde criteria gelden als die voor Afghanistan. Ook resolutie 1373 onder hoofdstuk 7 spreekt over acties tegen niet ander omschreven vijanden en niet over Afghanistan sec. Van de ministers wil ik horen of zij conform de eerdere uitspraken van de Veiligheidsraad een aanbod hebben gedaan dat voor de militaire actie ter bestrijding van het terrorisme geldt of dat een aanbod is gedaan dat alleen maar geldt voor een actie tegen Afghanistan. Los van de vraag of thans een dergelijke actie aan de orde is, wil ik dus weten of de militaire actie meer kan inhouden dan alleen de strijd tegen Afghanistan. Naar onze mening is dat wel het geval en zal het aanbod ook moeten gelden bij die andere acties. Terecht heeft minister Van Aartsen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de noodzaak onderstreept van vulling van het politieke vacuüm in Afghanistan, het garanderen van de veiligheid in dat land, het komen tot een door de VN gecoördineerde opbouw van Afghanistan, het houden van een humanitaire donorconferentie, ontmijning en van verder alle elementen die van belang zijn. De gisteren aanvaarde resolutie van de Veiligheidsraad biedt op grond van de bevindingen van Brahimi daarvoor voldoende aanknopingspunten. De resolutie maakt echter geen melding van een multinationale vredesmacht. Onder punt 5 spreekt zij slechts van steun om in gebieden die niet langer in handen zijn van de Taliban de veiligheid zeker te stellen. De vraag is hoe men dit zal realiseren. Er doen allerlei verhalen de ronde en er worden allerlei opties genoemd. Groot Brittannië en Frankrijk hebben troepen aangeboden, maar zij menen wel dat daarvoor een aparte resolutie nodig is. Juist om zeker te stellen dat conform de VN-resolutie alle Afghaanse groepen in een overgangsregering worden samengebracht, dat de mensenrechten worden gerespecteerd en dat de strijdende partijen zich onthouden van vergeldingsmaatregelen, is militaire presentie in Afghanistan nodig.

Hoe denkt de minister invulling te geven aan de oproep, zoals verwoord in die laatste resolutie? Dinsdag in New York onderschreef de minister het idee een robuuste veiligheidsmacht te sturen, zoals de speciale afgezant van de VN, Brahimi, formuleerde, maar deze stelde ook dat een resolutie van de Veiligheidsraad duidelijkheid zou moeten verschaffen over de aard en omvang van een internationale troepenmacht. Ook het plan louter moslimstaten in te schakelen, zou volgens de minister onhaalbaar zijn. Met resolutie 1378 is er nog geen duidelijkheid op dit punt gekomen. Wanneer komt die er wel? Met het oog op de actuele situatie in Afghanistan, vooral in de gebieden waar de Taliban niet meer heerst, is snel duidelijkheid op dat punt nodig. Is minister Van Aartsen van mening dat een Afghaanse vredesmacht, mogelijk versterkt met landen uit de regio, een goede optie is? Of vindt hij de plannen van onder andere Holbrook om Turkije de leiding van een internationale troepenmacht te geven, de moeite van het ontwikkelen waard? Hoe stelt Nederland zich in deze discussie op? Er moet een regering in Afghanistan komen die de belangen van de Afghaanse bevolking beter behartigt dan wij de afgelopen jaren hebben gezien. Bij de begrotingsbehandeling Buitenlandse Zaken heb ik er namens mijn fractie op gewezen dat de Afghaanse bevolking veel te lang gebukt is gegaan onder armoede, honger, ziekte en onderdrukking. Ik heb er ook op gewezen dat tal van Afghanen bang zijn dat juist degenen die zich schuldig hebben gemaakt aan het schenden van mensenrechten weer de kans krijgen deel te nemen aan een nieuwe regering. In dat kader heb ik gewezen op de buitengewoon slechte staat van dienst van de Noordelijke Alliantie. Ik heb onderstreept dat wij omwille van de strijd tegen het terrorisme onze ogen niet moeten sluiten voor de schending van mensenrechten door anderen dan de Taliban. Dat betekent dat de Noordelijke Alliantie niet alleen aangesproken moet worden op het respecteren van de waarden, waarvoor wij zeggen te staan, maar dat zij daar ook aan moeten worden gehouden. Daarnaast is het van belang dat Afghanen die in het verleden zijn gevlucht, onder andere naar Nederland, worden ingezet bij de wederopbouw van Afghanistan, niet alleen door middel van ondersteuning, maar ook door het aanleveren van ideeën. Hoe stelt de Nederlandse regering zich op dat punt op? Ik rond af. Ik stel namens de CDA-fractie dat het zaak is vastberaden te blijven, juist op een moment dat dit cruciaal is in de strijd tegen het terrorisme. Dat betekent vastberaden in de humanitaire en in de militaire steunverlening, vastberaden in de wederopbouw van Afghanistan en in het realiseren van een multi-etnische regering, vastberaden ook in de deelname aan de militaire actie, onder andere door middel van het aanbod dat de Nederlandse regering heeft gedaan op het verzoek van onze bondgenoot, de Verenigde Staten. Een consequente deelname aan de internationale coalitie die oorlog voert tegen het internationale terroristische netwerk van Bin Laden en het Talibanregime vraagt daarom, vandaag maar ook morgen.