|
De tweede kamer ging nog niet zo lang geleden opgeruimd met reces. Het laatste grote zomer reces voor de verkiezingen van 2002. Verkiezingen die de PvdA vol vertrouwen tegemoet leek te zien.
De PvdA premier Kok zou de vakantie gebruiken om zijn keuze te maken: doorgaan of stoppen.
De hele natie wacht nog steeds vol spanning op de ogenschijnlijk soevereine keuze van een premier die in acht jaar bewezen heeft de eenheid van het land te bewaren en die in het buitenland veel aanzien geniet.
Kok's keuze zou een persoonlijke keuze worden. De PvdA heeft immers de door allen in het politieke bedrijf gerespecteerde Ad Melkert achter de hand. Als Kok vertrekt, dan zou Melkert zonder problemen het stokje over kunnen nemen. Een tegenstrever heeft hij niet.
Het leek zo een rimpelloze zomer te worden, een zomer die langs de lijnen van verwachtingen zou verlopen. De keuze van Kok leek zo perfect te passen in het scenario van een kalme en goed geregisseerde machtsoverdracht.
Totdat het NRC- Handelsblad, op de tweede dag van haar verfraaiing met een nieuw lettertype, op 24 juli opende met een voor PvdA gelederen huiveringwekkende kop: "Melkert oorzaak van ESF probleem".
Wat zich sindsdien ontrolt mag gerust een politiek drama heten.
De feiten mogen verwarrend zijn, de politieke gevolgen zullen nog verwarrender zijn.
De Feiten
Onomstotelijk staat vast dat Europees Commissaris Diamantopoulou terugbetaling geëist heeft van een bedrag van 203 miljoen Euro van de Nederlandse staat. Het gaat om onterecht uitgegeven ESF subsidie in de periode dat Melkert Minister van Sociale Zaken was.
In Europees perspectief is het bedrag van 203 miljoen Euro erg hoog. Over de subsidie periode '94- '99 bijvoorbeeld werd volgens kamerstuk 27 572 van 12 juli 2001 in de EU in totaal 16 miljoen Euro volgens de artikel 24 procedure terug gevorderd.
Vast staat verder dat de administratie van de ESF bestedingen een puinhoop is. De puinhoop is zo groot dat accountants van Sociale Zaken zelf na een onderzoek van 45 projecten constateerden dat het geen zin heeft de paar honderd anderen te onderzoeken.
Verder staat vast dat het Hotel Bel Air beraad in december 1994 een cruciale rol speelt in het verdere verloop van de ESF perikelen.
Volgens het NRC- Handelsblad artikel ligt de oorsprong van de ESF ontsporing in dit beraad.
Wat waren de omstandigheden?
Het "gewone" paarse kabinet was in de zomer van '94 geformeerd. In het regeerakkoord was afgesproken 400 miljoen gulden op de Arbeidsvoorziening (Arbvo) te bezuinigen.
De vakbonden drukken een zwaar stempel op dit instrument van het werkgelegenheidsbeleid. Het speerpunt van de ambitieuze Minister van Sociale Zaken Ad Melkert. De bezuinigingen konden de bonden niet bekoren. Vooral de FNV verwachte van 'haar' Minister Melkert een oplossing.
Als het om de sociale zekerheid gaat gold voor de PvdA in die tijd het motto "pappen en nathouden".
De werkloosheid was hoog en regeringspartner VVD wilde een ministelsel invoeren. De PvdA wilde alles bij het oude houden en vooral de werkloosheid oplossen door een actiever arbeidsmarktbeleid.
Bovendien drijft de partij voor haar rekrutering op de vakbonden en sociaal zekerheidsambtenaren en heeft zij traditioneel een groot sociaal sentiment, versterkt door het gevoel de enige te zijn die weet hoe werkloosheidsproblemen op te lossen.
Met de dreiging van de vakbonden om uit de Arbvo te stappen als de bezuinigingen door zouden gaan, kreeg Melkert een groot probleem in de schoot geworpen. Hij moest bezuinigen en tegelijk kon hij dit voor zijn achterban niet maken.
De oplossing kwam uit Brussel.
De Europese Sociale Fondsen konden de bezuinigingen ogenschijnlijk ongedaan maken. Voor Rijksgeld zou Europees geld in de plaats komen.
Tot zover zijn de feiten duidelijk.
Bewust of onbewust?
Volgens CNV Arbvo bestuurder Hazenbosch stelde Melkert in het Bel Air Hotel voor om de Europese Sociale Fondsen als algemene financieringsbron te gebruiken.
Volgens FNV voorzitter de Waal heeft Melkert dit nooit zo gesuggereerd en was er altijd sprake van projectmatige financiering. Over de uitvoering in de jaren erna wilde hij zich niet uitlaten.
Hoe het ook zij, uit de ontspoorde uitvoeringspraktijk in de Melkert periode kun je op zijn minst opmaken dat Minister Melkert de controle op zijn beloop heeft gelaten, ondanks signalen uit Brussel en gealarmeerde accountants.
Of er sprake is van het bewust anders aanwenden van ESF fondsen door ze als algemene financieringsbron op te voeren is nog niet duidelijk.
Duidelijkheid hierover zal het rapport Koning moeten brengen. De huidige PvdA Minister van Sociale Zaken Vermeend vroeg oud Rekenkamer President Koning (VVD) om de ESF wirwar uit te zoeken.
Het rapport Koning zal rond eind augustus uitgebracht worden. In dezelfde periode dat Premier Kok zijn keuze bekend gaat maken.
Zomer storm
De kalme zomer lijkt zich voor de PvdA in een tropische oncontroleerbare cycloon te ontwikkelen.
Leek het er aanvankelijk op dat Kok soeverein een keuze kon maken, met het ontrollen van de ESF affaire dreigt de zomer in een hete nachtmerrie te eindigen.
Kok leek alle touwtjes in handen te hebben, nu zou hij wel eens gedwongen kunnen worden om door te gaan.
Als hij besluit opnieuw lijsttrekker te worden zou voor de PvdA de bui zonder al te veel schade nog over kunnen waaien. Tegelijkertijd geeft hij daarmee aan dat zijn vertrouwen in Melkert klein is.
PvdA zonder Kok?
Want wat is het alternatief? Wat zal er gebeuren als Kok besluit geen lijsttrekker te worden?
Melkert is inmiddels aangeschoten wild. In de peilingen, die toch al niet florissant waren, is hij verder weggezakt. Als straks de zomerse exercitie van de kranten naar aanleiding van het uitbrengen van het rapport Koning in september nog eens over gedaan wordt, maar dan met gebruind Nederland voor de buis, dan is de schade voor Melkert niet meer te overzien.
Melkert zal dan als troonopvolger volstrekt ongeloofwaardig worden. Een gemakkelijke prooi voor de andere partijen in verkiezingstijd.
Zijn vice- voorzitter in de PvdA fractie
Adri Duivesteijn ziet de bui al hangen. Onlangs riep hij de media en de vakbonden op tot kalmte. Melkert is immers nog niet terug van vakantie en wordt nu op "achterstand" gezet.
Nazomer
Als in de nazomer blijkt dat Melkert als toekomstig lijsttrekker onhoudbaar is, dan komt voor de PvdA de keiharde vraag bovendrijven: Wat nu?
Wie zal straks onze leider worden?
Het probleem van de PvdA is dan niet zozeer de kwaliteit van sommige kandidaten, maar veeleer is het probleem hoe een nieuwe lijsttrekker aan te wijzen?
De autoritaire structuur van de partij en de weerzin binnen de partij voor een openlijke machtsstrijd, zoals bijvoorbeeld binnen de engelse Conservatieve Partij onlangs adembenemend te volgen was, verhinderen een gezond open politiek proces.
De partij blijft daarmee geheel afhankelijk van één man: premier Wim Kok.
Of zou deze affaire Kok goed uitkomen?
|
